Μεταταρσαλγία

Με τον όρο μεταταρσαλγία περιγράφεται ο πόνος στο πελματιαίο μέρος του ποδιού, που εντοπίζεται συνήθως κάτω από τις κεφαλές του 2ου, 3ου ή 4ου μεταταρσίου.Τα μετατάρσια οστά είναι πέντε οστά που συνδέουν τα οστά του μέσου ποδιού με τις φάλαγγες των δακτύλων του ποδιού. Τα πρόσθια τμήματα των μεταταρσίων οστών που ονομάζονται κεφαλές των μεταταρσίων δέχονται όλο το βάρος του σώματος όταν σηκώνουμε το πόδι μας από το έδαφος για να κάνουμε το επόμενο βήμα. Με τον όρο μεταταρσαλγία, μια ή περισσότερες από τις οστικές ενώσεις του ταρσού γίνονται επίπονες και δημιουργούνται φλεγμονές συνήθως από υπερβολική κόπωση ή από την κακή ανατομία του πέλματος. Μπορεί να οφείλεται σε πολλές παθολογικές καταστάσεις με διαφορετική αιτιολογία και αντιμετώπιση. Η μεταταρσαλγία δεν θεωρείται νόσος αλλά σύμπτωμα.

Η μεταταρσαλγία παρατηρείται περισσότερο συχνά στις γυναίκες λόγω της αυξημένης χρήσης ακατάλληλης υπόδησης . Όταν η πάθηση εμφανίζεται στους άντρες, συνήθως κρύβει σοβαρότερους προδιαθεσικούς παράγοντες που χρήζουν διερεύνησης.Με βάση το μήκος των μεταταρσίων έχουν περιγραφεί τρεις διαφορετικοί τύποι κατασκευής (ανατομικές παραλλαγές) του ποδιού: τον αιγυπτιακό, τον ελληνικό και τον τετράγωνο τύπο ποδιού. Από αυτούς τους τύπους ο ελληνικός έχει διαβάθμιση μήκους μεταταρσίων 2>3>1>4>5 και είναι ο περισσότερο επιρρεπής στην εμφάνιση μεταταρσαλγίας δεδομένου ότι προκαλεί αυξημένη κατανομή δυνάμεων και καταπόνηση του δεύτερου μεταταρσίου.

Κατά τη διάρκεια της βάδισης, από την στιγμή που η φτέρνα σηκώνεται από το έδαφος μέχρι την στιγμή που και τα δάχτυλα σηκώνονται από το έδαφος (φάση ώθησης του φυσιολογικού κύκλου αναβηματισμού), όλο το βάρος του σώματος μεταφέρεται στα μετατάρσια, οπότε οι πιέσεις που περνάνε κυρίως από το δεύτερο και τρίτο μετατάρσιο αυξάνονται δραματικά.
Οι κυριότερες αιτίες μεταταρσαλγίας είναι οι ακόλουθες:

Λανθασμένη υπόδηση: Το στενό, μυτερό και ψηλό υπόδημα συμπιέζει τα μετατάρσια και τα δάχτυλα καθώς μεταβιβάζει όλο το βάρος του σώματος στο πρόσθιο μέρος του ποδιού. Αυτό αλλάζει τον φυσιολογικό κύκλο αναβηματισμού με αποτέλεσμα ο μηχανισμός βάδισης να δουλεύει αντίστροφα και αντί για την φτέρνα, τα δάχτυλα να έρχονται πρώτα σε επαφή με το έδαφος.

Παχυσαρκία: η οποία επιφέρει αλλαγές στην μηχανική του ποδιού και αύξηση των δυνάμεων που ασκούνται στα μετατάρσια οστά.

Υπέρχρηση: Έντονη προπόνηση σε αθλήματα που περιλαμβάνουν τρέξιμο και άλματα. Η μεταταρσαλγία είναι πολύ συχνή σε δρομείς, άλτες, ποδοσφαιριστές, αθλητές του μπάσκετ, βόλεϊ. Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες αθλητές που αθλούνται χωρίς παπούτσια, όπως αυτοί του καράτε ή της ενόργανης, δέχονται πολύ αυξημένες πιέσεις στα μετατάρσια λόγω πολύωρων προπονήσεων, πολλών αλμάτων και μεγάλων επιταχύνσεων. Αυτές οι πιέσεις προκαλούν ένα επαναλαμβανόμενο τραύμα στην περιοχή που τελικά ερεθίζει την άρθρωση προκαλώντας μεταταρσαλγία.

Ανύψωση ποδικής καμαρας: Η κοιλοπόδια είναι ο τύπος ποδιού που η καμάρα είναι μεγαλύτερη από τη φυσιολογική. Έτσι, η ανατομική θέση όλων των οστών του ποδιού αλλά και των μεταταρσίων είναι τέτοια που αυξάνει τις πιέσεις στις κεφάλες αυτών, που με τη σειρά τους τραυματίζονται και προκαλούν μεταταρσαλγία.

Ανατομικές ανωμαλίες και παραμορφώσεις: που προκαλούν ανισόρροπη κατανομή των φορτίων στα διάφορα μετατάρσια οστά όπως ο βλαισός μέγας δάκτυλος (αλλά και η χειρουργική διόρθωση του), ο δύσκαμπτος μέγας δάκτυλος, η πτώση των κεφαλών των μεταταρσίων, η γαμψοδακτυλία και σφυροδακτυλία των δακτύλων των ποδιών, η ραιβοϊπποποδία, η κοιλοποδία, ελληνικός τύπος ποδιού κτλ. Υπερβολικός πρηνισμός του άκρου ποδιού και αυξημένη τάση στον αχίλλειο τένοντα αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο μεταταρσαλγίας. Οι παραπάνω καταστάσεις επηρεάζουν επίσης και την κινητικότητα των μεταταρσίων οστών κατά την βάδιση.Παθήσεις όπως οστεοαρθρίτιδα και ρευματοειδής αρθρίτιδα προκαλούν παραμόρφωση των μικρών αρθρώσεων των κάτω άκρων, που ως αποτέλεσμα έχει την αλλαγή της αρχιτεκτονικής του ποδιού, που εν τέλει προκαλεί τραυματισμό των μεταταρσίων.

Βλαισός μέγας Δάκτυλος (κότσι): Η κληρονομικότητα και το στενό, μυτερό και ψηλό παπούτσι είναι δυο από τους κυριότερους αιτιολογικούς παράγοντες για την εμφάνιση μεταταρσαλγίας. Αυτό συμβαίνει γιατί η παραμόρφωση του μεγάλου δάκτυλου ασκεί πίεση στο δεύτερο δάχτυλο, το οποίο με τη σειρά του ανασηκώνεται και μετατοπίζεται, και τελικά τραυματίζεται ο αρθρικός θύλακας της άρθρωσης.

Κινητικότητα μεταταρσίων:Τα μετατάρσια οστά παρουσιάζουν επίσης διαφορετική κινητικότητα κατά την κάμψη και έκταση του ποδιού,με το δεύτερο μετατάρσιο να είναι το λιγότερο ευκίνητο (περισσότερο ευπαθές) ενώ το πέμπτο το περισσότερο ευκίνητο (λιγότερο ευπαθές).

Εκφυλιστικές αλλοιώσεις: Η φυσιολογική φθορά του μυοσκελετικού συστήματος. Με την πάροδο του χρόνου “λεπταίνει” το προστατευτικό μαξιλαράκι που βρίσκεται στο κάτω μέρος του ποδιού( plantar plate). Συνεπώς τα μετατάρσια είναι περισσότερο εκτεθειμένα κατά τη διάρκεια της βάδισης και επομένως πιο ευάλωτα σε τραυματισμούς, ειδικά όταν συνυπάρχει και το ακατάλληλο υπόδημα.

Η συντηρητική αντιμετώπιση περιορίζεται στην έγκυρη διάγνωση των προδιαθεσικών «μηχανικών» αιτίων που δημιουργούν συμπιεστικά φορτία στα μετατάρσια.

Στην μεταταρσαλγία ο πόνος εντοπίζεται συχνότερα στο πρόσθιο τμήμα των μεταταρσίων οστών ακριβώς κάτω από την βάση των δακτύλων του ποδιού στο πέλμα. Ο πόνος εντοπίζεται συχνότερα στο δεύτερο μετατάρσιο οστό και λιγότερο συχνά στο τρίτο και τέταρτο ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να εντοπίζεται και σε δύο μετατάρσια οστά. Ο πόνος μπορεί να είναι διαξιφιστικός (σαν μαχαιριά) ή λιγότερο έντονος και κάποιες φορές περιγράφεται και σαν αίσθημα βάρους ή σαν καυστικός πόνος. Στις περισσότερες περιπτώσεις μεταταρσαλγίας υπάρχουν επίσης τύλοι (κάλοι), συχνά ιδιαίτερα μεγάλοι και επώδυνοι, στα σημεία αυξημένης πίεσης πάνω από τις κεφαλές των μεταταρσίων οστών.

Η διάγνωση περιλαμβάνει λήψη λεπτομερούς ιστορικού σε συνδυασμό με προσεκτική κλινική εξέταση.Σημαντικό ρόλο κατέχει η εξέταση του υποδήματος και η ψηλάφηση του ποδιού. Η κάθετη πίεση από τον εξεταστή στη κεφαλή του μεταταρσίου, η σύγκλυση όλων των μεταταρσίων μαζί και η συνύπαρξη υπερκεράτωσης τοπικά, αναπαράγουν τους πόνους και επιβεβαιώνουν την ύπαρξη μεταταρσαλγίας.Σπάνια μπορεί να χρειαστούν περαιτέρω εξετάσεις όπως διαγνωστικό υπερηχογράφημα, ακτινογραφία ή μαγνητική τομογραφία.

Το μυστικό στην θεραπεία βρίσκεται στην έγκυρη διάγνωση και την άμεση συντηρητική αντιμετώπιση.

Η θεραπεία της μεταταρσαλγίας είναι κατά βάση συντηρητική και εξαρτάται από την αιτιολογία, την χρονιότητα ,την βαρύτητα των συμπτωμάτων ,την ηλικία και τον τρόπο ζωής του ασθενούς.

• Η αρχική θεραπεία περιλαμβάνει ανάπαυση και αποφόρτιση του μέλους, παγοθεραπεία και πιεστική περίδεση του ποδιού.
• Η χρήση ορθωτικών πελμάτων (πάτων) στην περιοχή των μεταταρσίων και ειδικών υποδημάτων μπορεί να ανακουφίσει σημαντικά τον πόνο ακόμα και κατά την οξεία αρχική φάση
• Η φυσικοθεραπεία είναι σημαντική και συνδράμει με εφαρμογή ειδικού ασκησιολόγιου( παθητικές διατάσεις) για την διατήρηση της λειτουργικότητας της περιοχής και την αποφυγή δυσκαμψίας.Οι ασθενείς θα πρέπει επίσης να εκπαιδευτούν ώστε να εκτελούν μόνοι προσεκτικά ασκήσεις διάτασης και ενδυνάμωσης.
• Η χειρουργική θεραπεία είναι σπάνια και στοχεύει στην διόρθωση των ανατομικών ανωμαλιών.