Κάταγμα είναι η λύση της συνέχειας του οστού. Ένα κόκκαλο μπορεί να σπάσει εντελώς ή να σπάσει μερικώς (ρωγμώδες κάταγμα) σε οποιοδήποτε σημείο του με αρκετούς τρόπους. Για να συμβεί ένα κάταγμα, πρέπει να επιδράσει πάνω στο οστό σημαντική βία.
Τα κατάγματα μπορούν να συμβούν με ποικίλους τρόπους, αλλά τρεις είναι οι συχνότερες τους αιτίες:
Κλινική εξέταση 
Στην καθημερινή κλινική πράξη η διάγνωση των καταγμάτων είναι εύκολη διαδικασία για τον εξειδικευμένο γιατρό. Υπάρχουν συμπτώματα και σημεία τα οποία από μόνα τους μπορούν να θέσουν την υποψία για την πιθανότητα κατάγματος.
- Πόνος: όλα τα κατάγματα προκαλούν πόνο του οποίου η ένταση ποικίλλει ανάλογα με την εντόπιση και το τύπο του κατάγματος.
- Απώλεια λειτουργικότητας: αυτό οφείλεται κυρίως στη λύση της οστικής συνέχειας και στον πόνο που προκαλείται.
- Παραμόρφωση: η δημιουργία αιματώματος το οποίο οφείλεται στο κάταγμα προκαλεί συνήθως μία αισθητή διόγκωση στη περιοχή του κατάγματος. Συχνά σε κατάγματα μακρών οστών προκαλείται παραμόρφωση σε γωνίωση, στροφή η βράχυνση εξ αιτίας της δράσης των μυών (μυϊκής σύσπασης).
- Παράδοξη κινητικότητα και κριγμός :αποτελούν τα σημαντικότερα κλινικά σημεία για τη διάγνωση του κατάγματος.
Η κλινική εξέταση θα πρέπει να περιλαμβάνει έλεγχο της λειτουργίας των περιφερικών αγγείων και νεύρων. Σημαντικό επίσης είναι η υποψία κατάγματος να επιβεβαιώνεται πάντα με ακτινολογικό έλεγχο.
Ακτινογραφία 
Ο ακτινολογικός έλεγχος θα πρέπει να γίνεται ύστερα από κλινική εξέταση ώστε να είναι άρτια επικεντρωμένος,να περιλαμβάνει τις αρθρώσεις κεντρικότερα και περιφερικότερα του κατάγματος για να μην διαφύγουν κακώσεις, και τέλος να είναι πλήρης με όλες τις απαραίτητες προβολές.
Αξονική Τομογραφία 
Με την αξονική τομογραφία η διάγνωση του κατάγματος παρέχεται με μεγαλύτερη ακρίβεια συγκριτικά με άλλες απλές απεικονιστικές μεθόδους. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης ο αξονικός τομογράφος διαιρεί το σώμα σε εγκάρσιες τομές τις οποίες και απεικονίζει σε ψηφιακή μορφή. Οι τομές αυτές είναι πάχους ενός χιλιοστού.
Οι αξονικές τομογραφίες αποτελούν πολυδιάστατα διαγνωστικά εργαλεία στα χέρια των κλινικών ιατρών.
Μπορούν να δημιουργήσουν για παράδειγμα μια τρισδιάστατη εικόνα ενός κατάγματος καθώς η κάμερα ενός αξονικού τομογράφου κάνει έναν ολοκληρωμένο κύκλο γύρω από την περιοχή ενδιαφέροντος, τραβώντας μερικές χιλιάδες ακτινογραφίες. Η τρισδιάστατη απεικόνιση έχει ιδιαίτερη αξία στα κατάγματα καθώς καταγραφεί με ευκρίνεια την περιοχή ενδιαφέροντος και εφοδιάζει τον χειρουργό με πληροφορίες ώστε να γίνει ο απαραίτητος προεγχειρητικός σχεδιασμός.
Η εφαρμογή του γύψου στα κατάγματα των οστών έχει πολλαπλές ιδιότητες. Πρωτίστως αποτελούν μέρος της συντηρητικής αντιμετώπισης των καταγμάτων (εφόσον ενδείκνυται), προσφέροντας προστασία, αναλγησία και φυσικά συνθήκες επούλωσης του οστού.
Υπάρχουν διάφορα υλικά γύψου και ποικίλες εφαρμογές ανάλογα με την πάσχουσα περιοχή. Τοποθετούνται εφαρμοστά με την χρήση βαμβακιού, ώστε να αποτρέπουν στις δυνάμεις που ασκούνται να παρεκτοπίσουν τα κατεαγότα άκρα. Βοηθάει ουσιαστικά να διατηρηθεί ένας καλός άξονας στο σημείο του κατάγματος.
Οι γύψινοι επίδεσμοι πρέπει να τοποθετηθούν σε προκαθορισμένο χρόνο από την έναρξη της θεραπείας. Ο γύψος σήμερα έχει αλλάξει σημαντικά από τις πρώτες μορφές του. Υπάρχουν υλικά (ρητίνης) που είναι περισσότερο ελαφριά και σε ποικίλους χρωματισμούς. Ο γύψος ως εύπλαστο υλικό προσαρμόζεται εύκολα στις ανατομικές ιδιαιτερότητες του σώματος και σε τυχόν μετατραυματικές παραμορφώσεις.
Η τεχνική εφαρμογής του εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες. Οι σημαντικότεροι είναι η στιγμή εφαρμογής του (από την ώρα του ατυχήματος) και η περιοχή που εφαρμόζεται. Τις περισσότερες φορές ο γύψος δεν εφαρμόζεται κυκλοτερώς, γιατί στην εστία του κατάγματος η αιμορραγία από το οστό ενδέχεται να προκαλέσει πιεστικά φαινόμενα σε ιστούς ,αγγεία και νεύρα. Στην αρχή εφαρμόζουμε νάρθηκα (μη κυκλοτερης γύψινη επιφάνεια) ο οποίος σταθεροποιείται με ελαστικό επίδεσμο. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται ακινητοποίηση της περιοχής και προσαρμογή στο οίδημα (πρήξιμο) τις πρώτες 48 ώρες. Ακολουθεί η τροποποίηση αυτού μετά από μερικές ημέρες, όταν εγκατασταθεί το οίδημα στην περιοχή και δεν συντρέχει λόγος ανησυχίας άλλων ζωτικών ιστών.
Η εφαρμογή γύψινου επιδέσμου δεν χρησιμοποιείται μόνο στην συντηρητική αντιμετώπιση των καταγμάτων. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η ακινητοποίηση μίας άρθρωσης επιβάλλεται. Τέτοιες περιπτώσεις αποτελούν οι συνδεσμικές κακώσεις και η ακινητοποίηση στα πλαίσια μετεγχειρητικής αποκατάστασης. Η ακινητοποίηση μίας κάκωσης εκτός από τον θεραπευτικό της ρόλο, συμβάλλει ουσιαστικά και στην αναλγησία του ασθενούς.
Ανοικτή ανάταξη και εσωτερική οστεοσύνθεση (με πλάκα και βίδες)
Με τη χειρουργική αυτή μέθοδο, τα οστικά τμήματα αρχικά ανατάσσονται (δηλαδή επανατοποθετούνται) στην ανατομική τους θέση. Ακολουθεί η συγκράτηση του οστού σε αποδεκτή θέση με ειδικά εργαλεία ανάταξης και η τελική θέση συγκράτησης επιτυγχάνεται με χρήση ειδικών πλακών οι οποίες προσαρμοζόνται με βίδες επάνω στο οστό.
Ανατάσσουμε ανοικτά (με χειρουργική τομή) το κάταγμα και στη συνέχεια το συγκρατούμε με χρήση υλικών οστεοσύνθεσης (πλάκα και βίδες) επάνω στο σημείο που έσπασε το κόκκαλο. Υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες αυτής της διαδικασίας. Το πλεονέκτημα είναι, ότι μπορούμε να επιτύχουμε υπό άμεση όραση την ανάταξη του κατάγματος (επαναφορά του οστού στην φυσιολογική του θέση). Αυτό βοηθάει σημαντικά την επιτυχημένη πώρωση του οστού (να κολλήσει δηλαδή σωστά και γρήγορα).
Η εξωτερική οστεοσύνθεση αποτελεί μία σύγχρονη τεχνική η οποία στοχεύει την αντιμετώπιση διαφόρων τύπων καταγμάτων και παθολογικών καταστάσεων των οστών και των αρθρώσεων.
Σύμφωνα με την τεχνική αυτή τα οστά προσαρμόζονται σε μία εξωτερική συσκευή, η οποία σταθεροποιεί το τραυματισμένο άκρο. Η εξωτερική οστεοσύνθεση είναι εξαιρετικά χρήσιμη στα επιπλεγμένα (κατάγματα που ερχονται σε επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον) και στα στντριπτικά κατάγματα.
Με την εξωτερική οστεοσύνθεση τοποθετούμε δια του δέρματος ειδικές βελόνες και στις δύο πλευρές του κατάγματος. Ανατάσσουμε το κάταγμα με την βοήθεια ακτινολογικού μηχανήματος και στην συνέχεια το ακινητοποιούμε εφαρμόζοντας ειδικό εξωτερικό μηχανισμό. Κατά την εφαρμογή της εξωτερικής οστεοσύνθεσης δεν απαιτείται η ανοικτή ανάταξη (περαιτέρω τραυματισμός της περιοχής),με συνέπεια την ελάχιστη διεγχειρητική παρέμβαση στα μαλακά μόρια. Αυτό είναι ζωτικής σημασίας για την αποκατάσταση καθώς διατηρείται η εξωοστική αγγειακή παροχή.
Τα βασικά πλεονεκτήματα της εξωτερικής οστεοσύνθεσης πολλά. Επιτυγχάνουμε σταθερή συγκράτηση του κατάγματος ,χωρίς να διαταραχθεί ή και να επεκταθεί το τραύμα προσφέροντας καλύτερες δυνατότητες για τον μετέπειτα έλεγχο του τραύματος και την αντιμετώπισή του. Με τα συστήματα αυτά επιτρέπονται χειρισμοί των τμημάτων του άκρου, ώστε να επιτευχθεί αποκατάσταση του μήκους και του άξονα του άκρου.
Το βασικό μειονέκτημα της τεχνικής είναι ότι η πώρωση του κατάγματος καθυστερεί, ή μερικές φορές δεν επιτυγχάνεται.
Η εφαρμογή της εξωτερικής οστεοσύνθεσης στηρίζεται στις αρχές της βιολογικής οστεοσύνθεσης οι οποίες είναι:
- σταθερή οστεοσύνθεση,
- η διατήρηση της ακεραιότητας των μαλακών μορίων της περιοχής και
- η γρήγορη μετεγχειρητικά φόρτιση του άκρου.
Τα συστήματα εξωτερικής οστεοσύνθεσης μπορεί να είναι μονόπλευρα ή αμφοτερόπλευρα ανάλογα με το αν το κάταγμα συγκρατείται από την μια ή και από τις δυο πλευρές του οστού.
Ένα διαφορετικό και περισσότερο πολύπλοκο σύστημα εξωτερικής οστεοσύνθεσης , είναι ένα σύστημα πολλών μηχανικών τμημάτων γνωστό ως ILLIZAROV.
Η σύλληψη της συγκεκριμένης μεθόδου έγκειται στην διατατική οστεογένεση και στηρίζεται στην μηχανική πρόκληση παραγωγής οστίτη ιστού μέσω της προοδευτικής απομάκρυνσης δύο οστικών επιφανειών. Αυτό οδηγεί σταδιακά στη δημιουργία βιολογικής γέφυρας, που προέρχεται από την τοπική νεοαγγείωση. Η περιοδική αξονική διαχείριση του οστού είναι σημαντική για την διατήρηση της οστικής μάζας και την καθοδηγούμενη οστική ανακατασκευή.
Η συσκευή Ilizarov αποτελείται συνήθως από 3 ή 4 δακτυλίους, που τοποθετούνται εκατέρωθεν του κατάγματος ή της οστεοτομίας.
Η μέθοδος και η συσκευή Ilizarov αποτελεί αποτελεσματική εναλλακτική πρόταση για την αντιμετώπιση δυσεπίλυτων ορθοπαιδικών προβλημάτων. Αυτή βασίζεται στην εμβιομηχανική αρχή της αξονικής συμπιεστικής φόρτισης και μικροκίνησης στην ζώνη οστεογένεσης διεγείροντας την οστική γεφύρωση του κατάγματος, με συνέπεια αυτή η μέθοδος να είναι επιτυχής σε περιπτώσεις, που οι άλλες μέθοδοι έχουν αποτύχει.
H ενδομυελική ήλωση αποτελεί τεχνική αποκατάστασης για την αντιμετώπιση και τη θεραπεία σοβαρών και πολύπλοκων καταγμάτων.
Αποτελεί σύγχρονη τεχνική ελάχιστης επεμβατικότητας των καταγμάτων. Απο μικρές τρύπες επιδιορθώνονται μεγάλα κατάγματα. Ειδικά σχεδιασμένοι ήλοι επιτρέπουν τη γρήγορη κινητοποίηση του ασθενούς και ελαττώνουν σημαντικά το χρόνο νοσηλείας ενώ ταυτόχρονα ελαχιστοποιούνται τα ποσοστά θνησιμότητας.
Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου αυτής εκτός απο τις μικρές αναίμακτες χειρουργικές τομές είναι
- η άμεση φόρτιση του σκέλους,
- ο χαμηλός δείκτης φλεγμονής,
- η αποφυγή δυσκαμψίας της άρθρωσης,
- η εγγυημένη πώρωση του κατάγματος και
- η έγκαιρη ανάρρωση του ασθενούς.
Σήμερα η πρόοδος της τεχνολογίας μας εξασφαλίζει εξελιγμένους ήλους ειδικά σχεδιασμένους για διάφορα σημεία του σώματος. Η εύκολη εφαρμογή τους ελαχιστοποιούν τα προβλήματα δυσκολίας μειώνοντας σημαντικά τον χρόνο στην διεγχειρητική διαδικασία.
Ο ήλος είναι κατασκευασμένος απο σύγχρονα υλικά όπως το τιτάνιο. Ο ρόλος του είναι να ανατάξει την εστία του κατάγματος καθώς εισχωρεί στον αυλό των μακρών οστών (μηριαίου – κνήμης – βραχιονίου) και ασφαλίζει με τέτοιο τρόπο ώστε ήλος και οστούν να είναι σχετικά σταθερά.
Ενας πολυτραυματίας, με πολλαπλά κατάγματα και στα δύο πόδια, στο μηρό και στην κνήμη, αμέσως μετά τη χειρουργική εφαρμογή της ενδομυελικής ήλωσης, μπορεί να εγκαταλείψει το νοσοκομείο την επόμενη κιόλας ημέρα.
Παλαιότερα η νοσηλεία στο νοσοκομείο διαρκούσε εβδομάδες.
Ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή κατά την οποία ο αριθμός των πολυκαταγματιών είναι μεγάλος εξαιτίας των τροχαίων ατυχημάτων, τα οφέλη της μεθόδου ειναι πολλαπλά. Η τεχνική αφορά και τους υπερήλικες ασθενείς με συνοδά προβλήματα υγείας οι οποίοι θα πρέπει να κινητοποιηθούν άμεσα και με ασφάλεια.
