Οι 2 χιαστοί σύνδεσμοι (Πρόσθιος ΠΧΣ και Οπίσθιος ΟΧΣ) λειτουργούν ως σύστημα, το οποίο αποτρέπει την προσθιοπίσθια και τη στροφική αστάθεια κατά την κίνηση της άρθρωσης.
Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος (ΠΧΣ) αποτελεί έναν πολύ σημαντικό για την σταθερότητα του γόνατος σύνδεσμο. Αποτρέπει την πρόσθια ολίσθηση και στροφή της κνήμης σε σχέση με τον μηρό. Ο τραυματισμός του ΠΧΣ γίνεται με μηχανισμό απότομης επιβράδυνσης σε αλλαγή κατεύθυνσης.
Ο ΟΧΣ βρίσκεται στο οπίσθιο τμήμα της άρθρωσης του γόνατος, συνδέει το μηριαίο με την κνήμη και παρεμποδίζει την υπερβολική οπίσθια μετατόπιση της κνήμης.
Ο ΠΧΣ και ο ΟΧΣ συνδέουν τα οστά μεταξύ τους.Ονομάζονται χιαστοί γιατί οι δέσμες των ινών τους χιάζονται στην πορεία που διαγράφουν μέσα στην άρθρωση.
Η ρήξη του ΠΧΣ είναι αποτέλεσμα στροφικής κάκωσης του γόνατος. Συμβαίνει πολύ συχνά σε αθλήματα υψηλών απαιτήσεων (ποδόσφαιρο, καλαθοσφαίριση) και μπορεί να συνοδεύεται από ενδαρθρικές( ρήξη μηνίσκων, οστεοχόνδρινη βλάβη) ή άλλες συνδεσμικές βλάβες. Συνήθεις μηχανισμοί ρήξης είναι η απότομη αλλαγή κατεύθυνσης, η απότομη επιβράδυνση, η λανθασμένη προσγείωση από άλμα και η απευθείας πλήξη του γόνατος.
Κατά τη ρήξη του ΠΧΣ μπορεί να υπάρξει αισθητός ή ακουστός ήχος στην άρθρωση του γόνατος. Στις περισσότερες των περιπτώσεων η ρήξη του ΠΧΣ προκαλεί αίμαρθρο (συλλογή αίματος στην άρθρωση του γόνατος).
Τα κυριότερα συμπτώματα μετά από ρήξη χιαστού είναι τα ακόλουθα:
- έντονος πόνος άμεσα( τη στιγμή της ρήξης του Χιαστού)
- άμεσα το γόνατο πρήζεται από την παρουσία αίματος εντός της άρθρωσης συνεπεία του αιμορραγούντα προσθίου χιαστού συνδέσμου
- αδυναμία στήριξης
- αδυναμία κάμψης-έκτασης (επώδυνος περιορισμός)
- χαρακτηριστικό ήχο τη στιγμή που σπάει ο Πρόσθιος Χιαστός Σύνδεσμος (αναφέρεται απο τον ασθενή)
- Αίσθημα αστάθειας από τη στιγμή της κάκωσης και μετά, ιδιαίτερα σε στροφικές κινήσεις με αλλαγή της πορείας
Η διάγνωση της ρήξης του ΠΧΣ είναι κλινική και βασίζεται στο μηχανισμό της κάκωσης και την κλινική εξέταση. Η μαγνητική τομογραφία επιβεβαιώνει την διάγνωση και αναδεικνύει τις συνοδές βλάβες για τον καλύτερο σχεδιασμό της θεραπείας.
Εξατομικευμένη προσέγγιση
Στο Ορθό-Σώμα η Αντιμετώπιση ανά περίπτωση αποτελεί τη βάση της επιτυχημένης συνδεσμοπλαστικής.
Στην απόφαση για το είδος ή την αναγκαιότητα του χειρουργείου παίζουν ρόλο ορισμένοι παράγοντες, όπως το επίπεδο δραστηριοτήτων του αθλητή-ασθενή, η ηλικία του, το ιατρικό ιστορικό του, καθώς και η διάθεσή του να τροποποιήσει αυτές τις δραστηριότητες).
Η εξατομικευμένη ανατομική συνδεσμοπλαστική για τον πρόσθιο χιαστό είναι ουσιαστικά η προσέγγιση αντιμετώπισης βασιζόμενη στις ανάγκες και την ανατομία του ασθενούς.
Με την εξατομικευμένη ανατομική συνδεσμοπλαστική (για τον πρόσθιο χιαστό) επιτυγχάνεται πιστή ανατομική αποκατάσταση του μοσχεύματος, προσφέροντας την μέγιστη δυνατή αντοχή και την καλύτερη λειτουργικότητά του.
Η επιλογή της χειρουργικής τεχνικής είναι συνδυασμός παρεαγόντων όπως:
- Ηλικία
- Φύλο
- Σωματότυπος (σωματομετρικα χαρακτηριστικά)
- Επιπέδο δραστηριότητας
- Ανατομικών παραλλαγών (ιδιαιτερότητες) του γόνατος του ασθενούς
- Είδος αθλητικής δραστηριότητας
Είναι πολύ σημαντικό ο χειρουργός να σχηματίσει το προφίλ του τραυματισμένου γόνατος και να καταλάβει τις απαιτήσεις του ασθενούς έτσι ώστε να εξηγήσει τις επιλογές και το προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Με τον τρόπο αυτό καταλαβαίνει κανείς ότι η σωστή αντιμετώπιση είναι εξατομικευμένη και διαφορετική για κάθε ασθενή.
Τα μοσχεύματα που χρησιμοποιούνται σήμερα διακρίνονται σε 3 κατηγορίες:
α) αυτομοσχεύματα (προέρχονται από το σώμα του ασθενή)
β) αλλομοσχεύματα (προέρχονται από δότες)
γ) σε συνθετικά μοσχεύματα
Τα αυτομοσχεύματα είναι αυτά που χρησιμοποιούνται κυρίως. Τέτοια μοσχεύματα είναι ο επιγονατιδικός τένοντας (bone patellar tendon bone), οι οπίσθιοι μηριαίοι (hamstrings) και ο τένοντας του τετρακεφάλου (quadriceps tendon).
- Τενόντιο μόσχευμα Ημιτενοντώδους – Ισχνού (Hamstrings).
Πλεονεκτεί κυρίως λόγω της πολύ μικρής τομής που απαιτείται για την λήψη του, του μικρού βαθμού νοσηρότητας της δότριας περιοχής και της ευκολίας τόσο στη λήψη οσο και στην τοποθέτηση του.
- Μόσχευμα από τμήμα του Επιγονατιδικού τένοντα.
Χαρακτηρίζεται από ταχύτατη ενσωμάτωση και πλήρη επαναγγείωση, στοιχεία που εξασφαλίζουν την αντοχή του. Απαιτητική τεχνική τόσο κατά τη λήψη όσο και κατα την τοποθέτηση του μοσχεύματος.
- Μόσχευμα προερχόμενο από τράπεζα ιστών (Ετερόλογο – Πτωματικό).
Αυτού του είδους τα μοσχεύματα κερδίζουν συνεχώς μεγαλύτερη θέση τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη. Τα πλεονεκτήματα τους είναι η ανώδυνη μετεγχειρητική πορεία και η απουσία νοσηρότητας της δότριας περιοχής.
- Συνθετικό μόσχευμα.
Η μετεγχειρητική περίοδος αποκατάστασης είναι εξίσου σημαντική με το χειρουργείο.
Ανάλογα με το μόσχευμα που επιλέγεται σε κάθε ασθενή ακολουθούμε αντίστοιχα προσαρμοσμένα πρωτόκολλα μετεγχειρητικής αποκατάστασης .Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνουμε ασφαλή και άμεση επιστροφή των ασθενών στην καθημερινότητά τους και στις αθλητικές τους δραστηριότητες.
Το πρόγραμμα αποκατάστασης περιλαμβάνει επιγραμματικά σταδιακή ανάκτηση του εύρους κίνησης, ενδυνάμωση του γόνατος και ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας (αντίληψη αίσθησης της κίνησης του σώματος).
Στους αθλητές αυξημένων απαιτήσεων τα πράγματα είναι περισσότερο δύσκολα.Η απόφαση επιστροφής ενός αθλητή στους αγώνες αποτελεί μία πρόκληση και συχνά αγχώδης διαδικασία για το θεράποντα ιατρό της ομάδας. Δεν υπάρχουν σαφής κατευθυντήριες οδηγίες της διαδικασίας επιστροφής καθώς και του χρόνου που απαιτείται για έναν αθλητή να επανενταχθεί ελαχιστοποιώντας την πιθανότητα επανατραυματισμού στο ανακατασκευασμένο γόνατο.
Σημαντικός θεωρείται ο παράγοντας της ψυχολογικής κατάστασης ενός αθλητή . Ο φόβος επανατραυματισμού παίζει σημαντικό ρόλο στην αποτροπή επιστροφής του στο άθλημα.
Απαιτείται έρευνα ώστε να σχηματιστούν γενικές κατευθυντήριες γραμμές που να επιτρέπουν στον αθλητή την επιστροφή του στους αγωνιστικούς χώρους με ασφάλεια και το συντομότερο δυνατόν.
Ο συνηθέστερος μηχανισμός κάκωσης του οπίσθιου χιαστού συνδέσμου είναι η άσκηση δύναμης στην πρόσθια επιφάνεια του γόνατος με κατεύθυνση προς τα πίσω και η διεθνής ορολογία του είναι ‘’dashboard injury”.
Στους αθλητές μπορεί να συμβεί από μια μεγάλη κάμψη του γόνατος πάνω στο οποίο πέφτει όλο το βάρος του σώματος.
Η χειρουργική αποκατάσταση της ρήξης του οπισθίου χιαστού και των συνοδών βλαβών στην άρθρωση επιτυγχάνεται αρθροσκοπικά με την χρήση των παρακάτω μοσχευμάτων:
- Αυτομοσχεύματα. Ο τένοντας του επιγονατιδικού ή του τετρακεφάλου μυός καθώς και οι τένοντες του ημιτενοντώδη μυ και του ισχνού προσαγωγού αποτελούν σήμερα την συνηθέστερη επιλογή (όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν). Τα μοσχεύματα αυτά λαμβάνονται κατά τη διάρκεια της επέμβασης από τον ίδιο τον ασθενή και για τον λόγο αυτό έχουν απόλυτη συμβατότητα με τον οργανισμό του.
- Ετερόλογο Μόσχευμα προερχόμενο από δωρητή (Πτωματικό)
Θεωρείται ως μόσχευμα εκλογής. Στα πλεονεκτήματα συγκαταλέγονται ότι προσφέρει ένα πολύ ισχυρό μόσχευμα ( ιδίως η χρήση Οπισθίου κνημιαίου ή Αχιλλείου τένοντα), η ανώδυνη μετεγχειρητική πορεία και η απουσία νοσηρότητας της δότριας περιοχής.
Έχουν αναπτυχθεί πολλές χειρουργικές τεχνικές για την αντιμετώπιση της ρήξης του οπίσθιου χιαστού συνδέσμου και ο κύριος στόχος αυτών είναι η αποκατάσταση της φυσιολογικής ανατομίας του συνδέσμου.
Όλες οι τεχνικές χρησιμοποιούν αρθροσκοπικά μέσα και διενεργούνται μέσα από μικρές τομές με τον λιγότερο επεμβατικό τρόπο.
Ο χειρουργός προετοιμάζει την άρθρωση για να δεχθεί το μόσχευμα, διανοίγοντας τις οστικές σήραγγες (μία στο μηρό και μία στη κνήμη).Τα σημεία επιλογής για την καθήλωση του μοσχεύματος εξασφαλίζουν την ανατομική του τοποθέτηση. Μέσα από ειδικά διαμορφωμένες σήραγγες θα περάσει και θα σταθεροποιηθεί το μόσχευμα με ειδικό σύστημα στον μηρό και με απορροφήσιμο κοχλία στη κνήμη.
